اختلال دو قطبی یکی از انواع بیماری‌های روانی است که موجب تجربه دوره‌هایی از افسردگی و دوره‌هایی از خلق بالا یا انرژی بیش‌ازحد می‌شود. به همین خاطر با نام دوقطبی شناخته می‌شود. زیرا بیماران مبتلا به این اختلال میان دو حالت هیجانی کاملاً متضاد یا دو قطب متفاوت خلقی در نوسان هستند. مشکلاتی نظیر سابقه ژنتیکی، آسیب‌های فیزیولوژیکی در مغز و اضطراب و فشار روانی می‌تواند فرد را نسبت به این بیماری آسیب‌پذیر کند. بااین‌حال متأسفانه بسیاری از مبتلایان به اختلال دو قطبی از بیماری خود آگاهی ندارند و اطرافیان به خاطر رفتارهای آزاردهنده‌شان طرد می‌کنند.

با توجه به اینکه اختلال دو قطبی معمولاً به‌خودی‌خود قابل‌درمان نیستند و مشکلات بسیاری را در جریان فعالیت‌های روزانه فرد ایجاد می‌کند. بهتراست درصورتی‌که نشانه‌های این اختلال را در خود یا هریک از اطرافیانتان می‌بینید برای انجام بررسی‌های بیشتر از یک روانشناس کمک بگیرید.

منبع: اختلال دو قطبی | علائم و عوامل تشدید کننده ژنتیکی و محیطی بیماری دوقطبی

اختلال دو قطبی

اختلال دو قطبی که در گذشته به آن دوره‌های افسردگی- شیدایی گفته می‌شد یکی از انواع اختلالات خلقی است که باعث می‌شود فرد در دوره‌هایی خلق افسرده و دوره‌هایی انرژی بیش‌ازحد را تجربه کند. عجیب آنکه در اختلال دو قطبی گاهی یک دوره برای مدت طولانی ادامه پیدا می‌کند. و یا حتی ممکن‌است میان دو دوره افسردگی و شیدایی فرد برای مدتی خلق عادی داشته باشد. به همین خاطر نباید تصور کرد که خلق این افراد دائماً و از لحظه‌ای به لحظه دیگر در حال تغییر است.

بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی معمولاً آگاهی بسیار کمی از مشکل خود دارند. به همین خاطر در موارد بسیار نادر با پای خودشان برای درمان مراجعه می‌کنند. با توجه به مشکلاتی که اختلال دو قطبی می‌تواند در جریان زندگی بیمار و اطرافیان ایجاد نماید بهتر است درصورتی‌که نشانه‌های آن را در هریک از اطرافیانتان می‌بینید به یک روانشناس متخصص مراجعه نمایید.

نشانه های اختلال دو قطبی

• احساس شادی بیش‌ازحد که با خلق معمول فرد متفاوت است.
• انرژی بیش‌ازحد برای انجام فعالیت‌های مختلف و کاهش نیاز به خواب
• افزایش اعتمادبه‌نفس به‌گونه‌ای که فرد احساس می‌کند قادر است هر کاری را انجام دهد
• تحریک‌پذیری یا پرخاشگری؛ افراد دچار اختلال دو قطبی به‌سرعت از کوره در می‌روند و با دیگران درگیر می‌شوند
• رفتارهای پرخطر؛ بالارفتن اعتمادبه‌نفس و همین‌طور کاهش قدرت تفکر منطقی باعث خواهد شد تا فرد دست به رفتارهایی مانند رانندگی پرسرعت، رابطه جنسی کنترل نشده، مصرف مواد و یا حتی قبول تعهدات مالی سنگینی که از پس آن‌ها برنخواهد آمد بزند.
• پرش افکار؛ سرعت آمدورفت افکار به ذهن این افراد به میزانی زیاد است که آن‌ها در صحبت‌هایشان دائماً از موضوعی به موضوع دیگر می‌پرند و قدرت تمرکز روی یک مسئله را ندارند.
• احتمال وجود درگیری‌های قانونی برای فرد در این دوران بیشتر است.
• توانایی فرد برای فعالیت در محیط تا حد زیادی از بین می‌رود.

انواع اختلال دو قطبی

بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی به‌طورقطع دوره‌هایی از افسردگی اساسی را پشت سر خواهند گذاشت. بااین‌حال دوره‌های شیدایی می‌توانند شدید(مانیا) یا خفیف(هیپومانیا) باشند. که بر این اساس اختلال دو قطبی به دو دسته نوع یک و دو تقسیم می‌شود:

اختلال دو قطبی نوع یک

این حالت همان چیزی است که اکثر افراد به‌عنوان بیماری دو قطبی می‌شناسند و فرد مبتلا علاوه بر دوره‌های افسردگی، دوره‌های شیدایی کامل یا مانیا را نیز تجربه خواهد کرد. دوره مانیک یا شیدایی برای حداقل یک هفته می‌بایست در فرد باقی مانده و حداقل سه نشانه از نشانه‌های زیر را به همراه داشته باشد. این نشانه‌ها باید به‌صورت خودبه‌خود به وجود آید.  یعنی فرد تحت تأثیر دارو یا مخدر خاصی نباشد.

• افزایش عزت‌نفس یا خودبزرگ‌بینی
• کاهش نیاز به خواب
• تمایل بیشتر به برقراری روابط اجتماعی
• احساس می‌کند افکار با سرعت از ذهنش عبور می‌کند طوری که نمی‌تواند آن‌ها را بر زبان آورد
• پرت شدن حواس و ناتوانی از تمرکز روی یک موضوع
• افزایش فعالیت (این فعالیت‌ها می‌تواند در تمامی زمینه‌های اجتماعی، شغلی یا تحصیلی باشد)
• انجام رفتارهای پرخطر بدون توجه به عاقبت آن‌ها

برای آشنایی بیشتر با نشانه ها و درمان اختلال دوقطبی نوع یک کلیک کنید.

اختلال دو قطبی نوع دو

در این حالت نیز فرد علاوه بر دوره‌های افسردگی اساسی دوره‌های شیدایی را تجربه می‌کند، اما شدت نشانه‌های شیدایی ضعیف‌تر از حالت قبل است که در اصطلاح به آن‌ها هیپومانیا گفته می‌شود و می‌توان گفت توانایی فعالیت فرد در این حالت کمتر دستخوش مشکل می‌شود. به عبارتی تمامی نشانه‌های این اختلال نیز مانند دوقطبی نوع اول است و تنها دو تفاوت میان این دو حالت وجود دارد:

1. برخلاف دوره مانیا یا شیدایی شدید برای تشخیص هیپومانیا فرد می‌بایست (حداقل 4 روز) نشانه‌های شیدایی را داشته باشد.
2. در طی دوره هیپومانیا توانایی فعالیت فرد به‌طور کامل از بین نمی‌رود و این بیماران در اکثر مواقع نیاز به بستری شدن ندارند.

برای آشنایی بیشتر با اختلال دوقطبی نوع دو کلیک کنید.

سایر انواع اختلالاتی که شامل دوقطبی‌های می‌شوند به شرح زیر است.

اختلال خلق ادواری

اختلال دو قطبی پیشرونده

دلایل بروز اختلال دو قطبی

تاکنون هیچ دلیل قطعی و مشخصی برای بروز اختلال دوقطبی شناسایی نشده و این بیماری نیز مانند سایر اختلالات روان‌شناختی به دنبال وجود مجموعه‌ای از علائم ایجاد می‌شود. تحقیقات نشان‌دهنده این است که احتمال بروز اختلال دوقطبی در افرادی که سابقه این بیماری را میان اعضای خانواده دارند، در حدود ده برابر بیش‌تر از سایر افراد است و به عبارتی می‌توان آمادگی ژنتیکی را یکی از مهم‌ترین دلایل این بیماری دانست. در کنار این موضوع سابقه آزار و تجاوز در دوران کودکی و یا اضطراب‌های شدید می‌تواند در بروز این اختلال تأثیرگذار باشد.

علاوه بر آمادگی‌های ژنتیکی و تجربیات طول زندگی فرد، برخی نارسایی‌های فیزیولوژیک نیز در این بیماران دیده می‌شود. برای مثال برخی تحقیقات نشان می‌دهد که مغز این بیماران نسبت به افراد عادی نوراپی‌نفرین بیشتری ترشح می‌کند و یا قشر مخ در برخی مناطق ضخامت لازم را ندارد.

درمان اختلال دوقطبی

متأسفانه اختلال دو قطبی بیماری قابل درمانی نیست و مبتلایان به آن به‌طور کامل بهبود نمی‌یابند، اما می‌توان با کمک گرفتن از مشاورین روانشناسی این اختلال را تحت کنترل درآورد تا فرد بتواند با مدیریت شرایط موجود فعالیت و زندگی خود را در اجتماع به‌راحتی ادامه دهد. در شرایطی که این بیماران همکاری‌های درمانی لازم را با متخصصین داشته باشند می‌توانند با کمترین محدودیت به فعالیت‌های شغلی یا تحصیلی خود بپردازند. ازجمله مهم‌ترین اقدامات درمانی برای این بیماران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. برای شروع درمان اختلال دوقطبی کلیک کنید.

دارودرمانی

بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی برای کنترل نشانه‌ها می‌بایست همواره از داروهای تثبیت خلق استفاده کنند. لیتیوم کربنات شناخته‌شده‌ترین داروی موجود برای بیماران دو قطبی است. اما با توجه به سمی بودن این ماده میزان استفاده از آن می‌بایست به‌دقت توسط پزشک متخصص تعیین شود. در بسیاری از مواقع نیز توصیه می‌شود سطح لیتیوم خون بیمار پیش از شروع مصرف و همین‌طور در اولین روزهای پس از درمان به‌طور مرتب اندازه‌گیری شود. زیرا مصرف کمتر از حد نیاز این دارو تأثیری در کنترل نشانه‌ها ندارد و درعین‌حال مصرف بیش‌ازحد نیز می‌تواند خطر مسمومیت را به همراه داشته باشد. از جمله داروهایی که برای اختلال دو قطبی تجویز میشود عبارتند از : والپروات سدیم ، قرص لیتیوم ، آمی تریپتیلین ، فلووکسامین ….

روان‌درمانی

بر اساس مطالعات انجام‌شده بهترین روش برای درمان اختلال دو قطبی استفاده هم‌زمان از دارو و درمان‌های روان‌شناختی است. داروها اگرچه علائم فرد را تحت کنترل نگه ،بااین‌حال توانایی قوی‌تر کردن فرد در برابر بیماری را ندارند. در طی درمان‌های روان‌شناختی به فرد کمک می‌شود تا در کنار استفاده از داروها نشانه‌های فکری و هیجانی خود را به‌خوبی شناخته و بتواند آن‌ها را مدیریت کند. برای آشنایی با جلسات روان درمانی کلیک کنید.

خانواده‌درمانی

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌بایست در طول درمان اختلال دو قطبی به آن توجه شود، برگزاری جلسات خانواده‌درمانی است که با هدف آموزش خانواده برای نحوه برخورد با فرد ایجاد می‌شوند. در طی این جلسات علاوه بر اینکه به خانواده فرد راجع به چگونگی برخورد با بیماران آموزش داده می‌شود. سلامت روان آن‌ها نیز موردبررسی قرارگرفته و از بروز مشکلات روحی در آن‌ها پیشگیری می‌شود.

اطرافیان بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی

خانواده و اطرافیان افرادی که درگیر اختلال دو قطبی هستند معمولاً آسیب زیادی را از این شرایط تجربه می‌کنند. فشار روانی و مشکلاتی که بیماری یکی از اعضا برای دیگران ایجاد می‌کند آن‌ها را در معرض آسیب‌های روحی بسیاری قرار می‌دهد. به همین خاطر اگر در اطراف شما نیز فردی دچار این اختلال شده بهتر است برای پیشگیری از آسیب‌های روحی مانند اختلالات اضطرابی و افسردگی و همین‌طور آموزش راهکارهایی برای ارتباط با بیمار از یک روانشناس کمک بگیرید. با توجه به اهمیتی که خانواده و سیستم حمایت اجتماعی در بهبودی فرد دارد بهتر است به این نکات توجه داشته باشید:

نسبت به نشانه‌ها حساس باشید

اختلال دو قطبی نیز درست مانند هر اختلال روانی دیگر وابستگی بسیاری به زمان دارد. این به معنای آن است که هرچقدر سریع‌تر بتوانید نشانه‌های این بیماری را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام کنید احتمال موفقیت‌آمیز بودن درمان بیشتر خواهد بود. با توجه به اینکه بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی خودآگاهی از بیماری‌شان ندارند یکی از مهم‌ترین وظایف اطرافیان این بیماران این است که نسبت به نشانه‌ها حساسیت داشته و در صورت مشاهده آن‌ها به متخصص مراجعه کنند. به ویژه در شرایطی که یکی از اعضای خانواده شما با این بیماری درگیر است بهتر است سایر اعضا و به ویژه کودکان برای پیشگیری از بروز اختلال دو قطبی و یا کاهش شدت آن به طور مرتب مورد نظارت روانشناسی قرار بگیرند.

محیط خانه را آرام نگه دارید

حمایت اجتماعی ازجمله مهم‌ترین عواملی است که در بهبودی از بیماری‌های روانی تأثیر دارد. به همین خاطر بهتر است تا جای ممکن فضای خانه را آرام نگه دارید و به‌ویژه در شرایطی که بیمار وارد دوره‌های مانیا یا شیدایی می‌شود از بحث کردن با آن‌ها خودداری کنید.

از برچسب‌های منفی خودداری کنید

بیماری‌های روانی معمولاً با برچسب‌های منفی بسیاری در سطح جامعه همراه هستند و این موضوع می‌تواند شرایط روحی فرد را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار داده و حتی شدت بیماری و روند بهبود آن را با مشکل مواجه کند. به همین خاطر سعی کنید با بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی یا هر بیماری روانی دیگر به شکلی پسندیده برخورد کنید و از دیگران نیز بخواهید از برخوردهای نامناسب یا استفاده از برچسب‌های روانی خودداری کنند.

جلسات مشاوره را جدی بگیرید

مشاوره‌های روان‌شناختی برای فرد و خانواده تا حد زیادی می‌تواند در کنترل شرایط و جلوگیری از بروز بحران‌ها کمک‌کننده باشد. به همین خاطر استفاده از این جلسات ازجمله مسائلی است که می‌بایست در کنار درمان‌های دارویی آن را جدی بگیرید.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال دو قطبی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول